Mùa lúa vàng ở huyện Mù Cang Chải (Yên Bái). Ảnh: THANH CHƯƠNG
Hành trình lên núi ngắm… Ruộng bậc thang
Vào một ngày cuối tháng 9, tôi nhận được điện thoại của Lê Nguyễn, đồng nghiệp Báo Đất Mũi từ mảnh đất Cà Mau cực nam hỏi: “Bao giờ thì các anh đi Mù Cang Chải đấy? Tôi rất muốn đi chụp ảnh ruộng bậc thang vào mùa lúa chín”. “Cuối tháng này” – tôi đáp. Vậy là Lê Nguyễn “bay” ra ngay nhập đoàn với chúng tôi.
Xe lăn bánh mà hành lý chật cả ô-tô. Các phóng viên ảnh mang theo khệnh khạng mấy túi đựng nào máy ảnh, ống kính và chân máy. Nhiều người đã có kinh nghiệm chụp ảnh ruộng bậc thang Hoàng Su Phì, Hà Giang còn mang cả túi ngủ. Phát xuất từ TP Yên Bái vào sáng sớm tờ mờ, thế mà những chiếc xe máy, ô-tô chở các đoàn khách du lịch và thanh niên đi “phượt” đã rộn rịp. Mầu cờ đỏ sao vàng rực rỡ trên áo, mũ, ba-lô của các thành viên đi “phượt”. Biển hướng dẫn cho chúng tôi biết tới thị trấn Mù Cang Chải còn 185 km nữa. Chúng tôi bắt đầu hành trình lắc phải, lắc trái với những cua tay áo chóng mặt. Qua được vài đoạn cua, bạn đồng nghiệp thường trú địa phương kể: “Đi công tác miền núi sợ nhất là sạt lở vào mùa mưa bão. Đợt vừa rồi trong khi san ủi con đường này, đơn vị thi công phát hiện một chiếc xe máy cũ và một người bị vùi lấp do sạt lở núi từ cách đây gần chục năm. Do vụ lở xảy ra vào ban đêm, người đi một mình nên không ai biết. Hiểm nhất là sạt lở diễn ra bất cứ lúc nào, ở đâu”. Cảm giác lo âu sớm tan biến khi chứng kiến sự náo nức của các bạn đồng nghiệp lần đầu đặt chân đến huyện xa xăm nhất của Yên Bái.
Xe bắt đầu vượt đèo Khau Phạ. Đèo Khau Phạ (tiếng Thái nghĩa là sừng trời) dài 27 km là một trong “tứ đại đèo” dài và hiểm trở nhất vùng Tây Bắc. Khau Phạ cũng là đèo hiểm trở nhất trên quốc lộ 32 từ Hà Nội lên Mù Cang Chải. Trên đèo, vết tích của những vụ lở núi vẫn còn hiện hữu với các vụ trượt ta-luy. Từ đèo Khau Phạ, có thể thấy thung lũng ruộng bậc thang chín vàng như tranh vẽ. Các nhà nhiếp ảnh mau chóng xuống xe chọn điểm ưng nhất chụp những góc hình đẹp và những chiếc dù lượn đang lơ lửng. Lang thang một hồi, Lê Nguyễn quay về xe, lấy tay gạt mồ hôi ròng ròng trên trán cười hiền: “Góc chụp này quá đẹp. Chỉ tiếc là thiếu nắng. Hy vọng tương lai thời tiết đẹp hơn”.
Tới thị trấn Mù Cang Chải đã xế chiều. Trời lúc này mới hửng nắng. Mấy nghệ sĩ nhiếp ảnh tranh thủ đi chụp những cánh đồng ruộng bậc thang trên đường đi qua rất đẹp nhưng lúc đó thời tiết còn ảm đạm. Tôi dạo một loanh quanh thị trấn nhỏ. Tuần Văn hóa, Thể thao và Du lịch danh thắng quốc gia ruộng bậc thang
Mù Cang Chải năm 2013 mở đầu đúng vào ngày chúng tôi lên. Quang cảnh ngày hội tưng bừng. Dạo bước quanh khu chợ phiên mới cảm nhận hết được cái thú của phiên chợ vùng cao. Khu chợ nhãi nhép với những thiếu nữ Mông Đơ, Mông Đu, Mông Lềnh, Mông Si trong các y phục cổ truyền đằm thắm với chiếc ô làm duyên có đôi má đỏ hây hây đến nao lòng. Hơn 91% số dân ở Mù Cang Chải là người Mông nên gọi phiên chợ Mù Cang Chải là phiên chợ của người Mông quả không sai.
Trong khu chợ phiên, những quầy nhỏ lợp rạ bán sản phẩm của từng xã Chế Cu Nha, La Pán Tẩn, Nậm Có, Dế Xu Phình, Cao Phạ, chế tác, v.V. Cơ man nà những vị thuốc chữa bệnh bằng cây cỏ trong rừng. Những lọ mật ong rừng đặc sánh, ngọt lịm với từng mảng sáp ong to tướng. Những quầy bán đồ thổ cẩm có nhiều chiếc khăn sặc sỡ, những chiếc váy hoa văn đẹp được bàn tay cô gái Mông cáng đáng thêu mỗi khi rỗi rãi đồng ruộng. Nơi hội tụ đông nhất là khu trình diễn cách làm bánh dày và rèn dao của người Mông.
Trong chiếc cối bằng thân cây, những chàng trai Mông mạnh khỏe dùng chày giã cơm nếp thật nhuyễn làm bánh dày to bản như những chiếc đĩa. Bánh dày cắt ra thành từng miếng dài chấm với mật ong rừng có vị thơm, bùi và hấp dẫn vô cùng.
Ở gian kế bên, một bác dân cày nhanh nhẹn du lịch vũng tàu nung miếng sắt trong ngọn lửa đỏ rực rồi đập, gò. Những tia lửa đỏ bắn ra từ chiếc bễ lò rèn tung lên từng chùm như pháo bông. Chả mấy chốc, những con dao Mông sắc lẻm hiện ra thật nhanh dưới bàn tay khéo. Phiên chợ vùng cao cứ nờm nợp diễn ra với những dòng người rộn rịp xuôi ngược.
Khi màn đêm buông xuống cũng là lúc mọi người náo nức đi xem buổi biểu diễn văn nghệ. Những tiết mục dân ca Mông, những chàng trai, cô gái Mông trình diễn các điệu múa, lời ca ngọt ngào vút lên trong đêm sâu thẳm. Tôi chợt nghe thấy tiếng cười khinh khích bên cạnh. Mấy cô gái ngồi kế bên tròn mắt hỏi: “Anh không thấy lạnh à? Ở đây mùa hè chúng em cũng phải đắp chăn ngủ đấy”. Tôi quay sang thấy cô nào cũng súng sính trong áo khoác. Té ra từ chiều mải xem chợ phiên tôi chỉ mỏng mảnh mỗi chiếc sơ-mi cộc tay. Không khí ở thị trấn có độ cao hơn 1.000 m này cũng từa tựa như Sa Pa, thật mát mẻ và dễ chịu, rất hạp cho loại hình du lịch nghỉ dưỡng.
Đêm đã về khuya. Đi trong dòng người xem phiên chợ vùng cao, đôi khi chúng tôi lại gặp các thanh niên đi du lịch hỏi có biết khách sạn nào còn phòng không. Những ngày này, tìm được một phòng nghỉ tạm ở thị trấn Mù Cang Chải thật khó.
Chủ toạ UBND huyện Mù Cang Chải Giàng A Tông, sinh năm 1974 có tác phong nhanh nhẹn và cởi mở. Lăn lộn nhiều tới những bản xa xôi, từng xã hẻo lánh của huyện nằm trong số 63 huyện nghèo nhất nước này, Chủ tịch Giàng A Tông hiểu rất rõ những khó khăn, thuận tiện của địa phương. Chủ toạ trẻ người Mông giảng giải: “Tuần Văn hóa, Thể thao và Du lịch danh thắng quốc gia ruộng bậc thang Mù Cang Chải tổ chức lần này là lần thứ hai với đích kết liên phát triển du lịch tám tỉnh Tây Bắc mở mang. Đến đây, du khách trong và ngoài nước có thể khám phá và chiêm ngưỡng những thửa ruộng bậc thang kỳ vĩ, nơi hội tụ những tinh hoa và sáng tạo không ngừng của bà con các dân tộc trong quá trình cần lao sản xuất và sinh hoạt cộng đồng. Khó khăn lớn nhất đối với đời sống sinh hoạt của người dân và du khách vẫn là địa hình phức tạp, liên lạc khó khăn, hạ tầng cơ sở thiếu thốn”. Tôi chia sẻ những trăn trở, suy nghĩ của lãnh đạo một địa phương khó khăn trong phương hướng tìm lối thoát nghèo cho bà con. Với hơn 2.500 ha ruộng bậc thang, trong đó có 500 ha tụ họp ở ba xã Dế Xu Phình, La Pán Tẩn và Chế Cu Nha được
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận năm 2007 là di tích danh thắng cấp quốc gia, Mù Cang Chải đang trở nên “điểm đến” hấp dẫn cho khách du lịch trong và ngoài nước tới khám phá.
Nỗi lo bảo tàng danh thắng
Hôm sau, chúng tôi nối hành trình. Rút kinh nghiệm từ mấy hôm trước, “lương khô” chuẩn bị sẵn là mấy chiếc bánh mì mang theo để lót dạ lúc mài miệt sáng tác. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Quang Bình, người từng đi qua nhiều nẻo đường giang sơn, kể lại câu chuyện chiều hôm trước mà hú hồn. Số là các anh nhờ người dân ở thị trấn Mù Cang Chải đưa đi chụp một số cảnh. Đang vào đoạn cua tay áo hốt nhiên lốp sau xe máy nổ do va vào đá sắc, mất lái. Đúng lúc ấy một chiếc xe ô-tô ngược chiều lao tới. Rất may là người lái xe ô-tô phanh kịp thời. Nếu không thì… Kể xong, anh Quang Bình mở máy ảnh khoe luôn những hình ảnh ruộng bậc thang ở Dế Xu Phình, La Pán Tẩn và Nậm Có tuyệt đẹp với nắng vàng rỡ ràng và bầu trời trong xanh. Để có được những bức ảnh đó, người nghệ sĩ phải chấp thuận khó khăn, gian khổ và thỉnh thoảng cả sự Nguy hiểm bất thần luôn rình rập.
Tới xã Chế Cu Nha, chúng tôi gặp vợ chồng anh Xu-di người bang Ba-va-ri-a, Đức đang mê say chụp hội thi “Gặt lúa nhanh, cày ruộng giỏi”. Chụp xong, Xu-di cười hể hả: “Chúng tôi đi xe máy hơn 300 km lên đây quả là bõ công. Sơn hà Việt Nam có quá nhiều cảnh đẹp. Tuy nhiên, các bạn nên có phương thức bảo tồn tự nhiên trước tác động của con người làm biến đổi môi trường sống”. Ấy là Xu-di nói đến ảnh hưởng của các công trình thủy điện đối với môi trường thọ thái cũng như tình trạng phá rừng, khai hoang khoáng sản lung tung vẫn tiếp diễn dọc đường. Từng có dịp đến nhiều nước ở châu Âu, tôi hiểu những gì Xu-di muốn nói. Đó còn là sự xót xa, tiếc trước những di sản thiên nhiên đang bị con người do vô tình hay cố ý tàn phá. Với 52.178 ha rừng thiên nhiên và 17.285 ha rừng phòng hộ, Mù Cang Chải đang sở hữu một “kho tàng” vô giá. Mù Cang Chải cũng kiêu hãnh có đỉnh núi Púng Luông cao 2.985 m, đứng thứ nhì Đông Dương sau đỉnh Phan Xi Păng của Lào Cai. Mấy hôm ở Mù Cang Chải, chúng tôi để ý thấy nhiều nhà toàn dùng gỗ pơ-mu làm giường, tủ, cánh cửa, ốp trần, v.V. Nếu không có những biện pháp kiên quyết bảo vệ rừng đặc hữu tại khu bảo tồn loài sinh cảnh Chế Tạo và những khu rừng phòng hộ đầu nguồn, chúng ta không chỉ mất đi những khu rừng nguyên sinh vô giá, mà còn mất nhiều loài động vật, thực vật và những cây dược liệu quý có tác dụng chữa bệnh cứu người.
Chúng tôi gặp một đoàn thanh niên đi “phượt” trên đèo Khau Phạ. Đồng phục của cả đoàn là những chiếc áo phông in hình cờ đỏ sao vàng ranh. Nguyễn Đức Hợp, viên chức Công ty Thương mại và dịch vụ du lịch trực tuyến Việt Nam cởi mở: “Tới Mù Cang Chải, chúng em có dịp trải qua khó khăn thử thách, mới hiểu thêm những điều trước đây chỉ biết tới qua sách báo”. Rồi Hợp đưa chúng tôi địa chỉ thư điện tử để xin những tấm ảnh chúng tôi chụp cả đoàn làm kỷ niệm. Những đoàn thanh niên du lịch mạo hiểm ở Mù Cang Chải như đoàn của Hợp chúng tôi đã gặp nhiều trong chuyến đi. Mừng nhất là nhiều đoàn còn phối hợp mang tặng sách báo, thuốc chữa bệnh, áo quần cho các hộ nghèo ở các xã. Ưng chuẩn những chuyến trải nghiệm hữu ích như thế, hy vọng các em sẽ trưởng thành hơn trong nghĩ suy, việc làm cũng như nâng cao ý thức, trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với tương lai.
Chúng tôi tạm biệt Mù Cang Chải khi trời bắt đầu phất phơ mưa do ảnh hưởng của cơn bão số 10. Đang chao đảo với những cú đánh võng nơi đèo Khau Phạ thì bạn đồng nghiệp “xuất khẩu” mấy vần thơ “bút tre”:
“Chưa đi chưa biết Mù Cang Chải ra tấm thảm dệt vàng no đủ
Ngỡ rằng đang ở trong mơ Hóa ra tiên cảnh ở ngay dương thế”.
Nghe mấy vần thơ của người bạn, chẳng biết có phải vì dư vị của chén rượu sơn tra thơm nồng tối hôm trước hay do những cua tay áo làm tôi bồng bềnh như say sóng.
HUY THẮNG
Bài dự thi xin gửi về địa chỉ:
Ban Thư ký – Biên tập, Báo dân chúng, 71 phố Hàng Trống, quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội.
Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Thu hoạch lúa ở Mù Cang Chải. Ảnh: XUÂN ANH
| 
